Poziom wyszczepienia przeciw COVID-19 a nadmiarowe zgony w ujęciu regionalnym w Polsce

Radosław Murkowski

doi:https://doi.org/10.59139/ws.2025.01.3

Radosław Murkowski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Instytut Ekonomii, Polska / Poznań University of Economics and Business, Institute of Economics, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0001-5258-3517 Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, vol. 70, 2025, 1, s. 36-55 Opublikowano online: 31 stycznia 2025 DOI https://doi.org/10.59139/ws.2025.01.3

21 Wyświetlenia 5 Pobrania

ARTYKUŁ

(Polski) PDF

STRESZCZENIE

Badania naukowe dowodzą skuteczności powszechnych szczepień w zwalczaniu chorób wirusowych lub łagodzeniu ich skutków. Celem badania omawianego w artykule jest ocena zależności między poziomem wyszczepienia populacji Polski przeciw COVID-19 a liczbą nadmiarowych zgonów w ujęciu regionalnym. Kluczowymi predyktorami użytymi w badaniu były: wskaźnik pełnego zaszczepienia przeciw COVID-19 dla regionów (NUTS 2), podregionów (NUTS 3) i powiatów na koniec 2021 r. oraz liczba nadmiarowych zgonów w przeliczeniu na 100 tys. osób w drugim półroczu 2021 r. i pierwszym półroczu 2022 r., czyli podczas czwartej i piątej fali pandemii. Badanie oparto na danych GUS i Centrum e-Zdrowia. Nadmiarowe zgony oszacowano za pomocą analizy szeregów czasowych. Do obliczeń wykorzystano liczbę zgonów według wieku i płci zmarłych w ujęciu tygodniowym dla NUTS 2 i NUTS 3 oraz liczbę zgonów według okresów półrocznych dla powiatów. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują na występowanie umiar-kowanie silnego związku między poziomem wyszczepienia populacji przeciw COVID-19 na koniec 2021 r. a liczbą nadmiarowych zgonów w okresie od początku lipca 2021 r. do końca czerwca 2022 r. Ustalono również silne zróżnicowanie terytorialne zarówno poziomu nadmiernej umieralności w okresie od początku lipca 2021 r. do końca czerwca 2022 r., jak i poziomu wyszczepienia przeciw COVID-19 na koniec 2021 r.

SŁOWA KLUCZOWE

pandemia COVID-19, nadmiarowe zgony, szczepienia, analiza szeregów czasowych

JEL

J10, J11, J18, C22

BIBLIOGRAFIA

Banerji, A., Wickner, P. G., Saff, R., Stone, C. A., Robinson, L. B., Long, A. A., Wolfson, A. R., Williams, P., Khan, D. A., Phillips, E., Blumentha, K. G. (2021). mRNA Vaccines to Prevent COVID-19 Disease and Reported Allergic Reactions: Current Evidence and Suggested Approach. The Journal of Allergy and Clinical Immunology: in Practice, 9(4), 1423–1437. https://doi.org/10.1016/j.jaip.2020.12.047.

Beaney, T., Clarke, J. M., Jain, V., Golestaneh, A. K., Lyons, G., Salman, D., Majeed, A. (2020). Excess mortality: the gold standard in measuring the impact of COVID-19 worldwide?. Journal of the Royal Society of Medicine, 113(9), 329–334. https://doi.org/10.1177/0141076820956802.

Blangiardo, M., Cameletti, M., Pirani, M., Corsetti, G., Battaglini, M., Baio, G. (2020). Estimating weekly excess mortality at sub-national level in Italy during the COVID-19 pandemic. PLoS ONE, 15(10), 1–15. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0240286.

Brisse, M., Vrba, S. M., Kirk, N., Liang, Y., Ly, H. (2020). Emerging Concepts and Technologies in Vaccine Development. Frontiers in Immunology, 11, 1–22. https://doi.org/10.3389/fimmu.2020.583077.

Centers for Disease Control and Prevention. (b.r.). CDC COVID Data Tracker: Demographic Trends of COVID-19 cases and deaths in the US reported to CDC. Pobrane 16 września 2020 r. z https://covid.cdc.gov/covid-data-tracker/#demographics.

Centrum e-Zdrowia. (2021). Odsetek osób zaszczepionych przeciwko COVID19 w gminach [zbiór danych]. https://dane.gov.pl/pl/dataset/2476,odsetek-osob-zaszczepionych-przeciwko-covid19-w-gm.

Cierniak-Piotrowska, M., Marciniak, G., Stańczak, J. (2015). Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia. W: Z. Strzelecki, J. Szymborski (red.), Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski (s. 1–28). Rządowa Rada Ludnościowa, Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/statystyka-zgonow-i-umieralnosci-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,22,1.html.

Czerwiński, A. (2021). Nadmierna śmiertelność w Polsce w 2020 r. (PIE Working Paper nr 1). https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2018/07/PIE-WP_1-2021.pdf.

Docherty, K. F., Butt, J. H., de Boer, R. A., Dewan, P., Kober, L., Maggioni, A. P., McMurray, J. J. V., Solomon, S. D., Jhund, P. S. (2020). Excess deaths during the COVID-19 pandemic: An international comparison. MedRxiv. https://doi.org/10.1101/2020.04.21.20073114.

Eurostat. (2020). Europop2019 – Population projections at national level (2019–2100) [zbiór danych]. https://ec.europa.eu/eurostat/web/main/data/database.

Eurostat. (2022). Glossary: Excess mortality. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Excess_mortality.

Farrington, C. P., Andrews, N. J., Beale, A. D., Catchpole, M. A. (1996). A Statistical Algorithm for the Early Detection of Outbreaks of Infectious Disease. Journal of the Royal Statistical Society. Series A, 159(3), 547–563. https://doi.org/10.2307/2983331.

Fihel, A., Muszyńska-Spielauer, M. M. (2021). Using multiple cause of death information to eliminate garbage codes. Demographic Resarch, 45, 345–360. https://doi.org/10.4054/DemRes.2021.45.11 .

Główny Urząd Statystyczny. (2022). Umieralność w 2021 roku. Zgony według przyczyn – dane wstępne. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/umieralnosc-w-2021-roku-zgony-wedlug-przyczyn-dane-wstepne,10,3.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2023). Zgony według tygodni oraz wieku, płci zmarłych i 73 podregio-nów 2020–2024 [zbiór danych]. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/zgony-wedlug-tygodni-oraz-wieku-plci-zmarlych-i-73-podregionow-w-2024-roku,39,25.html.

Karlinsky, A., Kobak, D. (2021). Tracking excess mortality across countries during the COVID-19 pandemic with the World Mortality Dataset. eLife. https://doi.org/10.7554/eLife.69336.

Kontis, V., Bennett, J. E., Rashid, T., Parks, R. M., Pearson-Stuttard, J., Guillot, M., Asaria, P., Zhou, B., Battaglini, M., Corsetti, G., McKee, M., Di Cesare, M., Mathers, C. D., Ezzati, M. (2020). Magnitude, demographics and dynamics of the effect of the first wave of the COVID-19 pandemic on all-cause mortality in 21 industrialized countries. Nature Medicine, 26, 1919–1928. https://doi.org/10.1038/s41591-020-1112-0.

Kucharski, A. (2020). Prawa epidemii. Co wspólnego mają wirusy, idee i fake newsy. Skąd się epidemie biorą i czemu wygasają?. Wydawnictwo Relacja.

Kuropka, I. (red.). (2021). Pandemia i jej skutki zdrowotne i demograficzne. Komitet Nauk Demograficznych PAN. https://doi.org/10.24425/140474.

Leon, D. A., Shkolnikov, V. M., Smeeth, L., Magnus, P., Pechholdová, M., Jarvis, C. I. (2020). COVID-19: a need for real-time monitoring of weekly excess deaths. The Lancet, 395(10234), 81. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30933-8/fulltext.

Mathieu, E., Ritchie, H., Ortiz-Ospina, E., Roser, M., Hasell, J., Appel, C., Giattino, C., Rodés-Guirao, L. (2021). A global database of COVID-19 vaccinations. Nature Human Behaviour, 5(7), 947–953. https://doi.org/10.1038/s41562-021-01122-8.

Murkowski, R. (2021). Nadmierna umieralność w Polsce podczas pandemii COVID-19 w 2020 roku. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 66(7), 7–23. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.0351.

Murkowski, R. (2024). Impact of the COVID-19 epidemic on the ageing of the European population. Humanities and Social Sciences. Research Journal, 31(3), 91–106. https://doi.org/10.7862/rz.2024.hss.33.

Németh, L., Jdanov, D. A., Shkolnikov, V. M. (2021). An open-sourced, web-based application to analyze weekly excess mortality based on the Short-term Mortality Fluctuations data series. PLoS ONE, 16(2), 1–10. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0246663.

Noufaily, A., Enki, D. G., Farrington, P., Garthwaite, P., Andrews, N., Charlett, A. (2013). An Improved Algorithm for Outbreak Detection in Multiple Surveillance Systems. Statistics in Medicine, 32(7), 1206–1222. https://doi.org/10.1002/sim.5595.

Nunes, B., Viboud, C., Machado, A., Ringholz, C., Rebelo-de-Andrade, H., Nogueira, P., Miller, M. (2011). Excess Mortality Associated with Influenza Epidemics in Portugal, 1980 to 2004. PLoS ONE, 6(6), 1–10. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0020661.

Pollard, C. A., Morran, M. P., Nestor-Kalinoski, A. L. (2020). The COVID-19 pandemic: a global health crisis. Physiol Genomics, 52(11), 549–557. https://doi.org/10.1152/physiolgenomics.00089.2020 .

Samson, L. W., Tarazi, W., Orav, E. J., Sheingold, S., De Lew, N., Sommers, B. D. (2021). Associations Between County-level Vaccination Rates and COVID-19 Outcomes Among Medicare Beneficiaries. Assistant Secretary for Planning and Evaluation. https://aspe.hhs.gov/sites/default/files/documents/28ac37547b3a41855dce8d2d1cbf3c04/aspe-covid-medicare-vaccine-analysis.pdf.

Scortichini, M., dos Santos, R. S., De’ Donato, F., De Sario, M., Michelozzi, P., Davoli, M., Masselot, P., Sera, F., Gasparrini, A. (2020). Excess mortality during the COVID-19 outbreak in Italy: a two-stage interrupted time-series analysis. International Journal of Epidemiology, 49(6), 1909–1917. https://doi.org/10.1093/ije/dyaa169.

Simonsen, L., Reichert, T. A., Viboud, C., Blackwelder, W. C., Taylor, R. J., Miller, M. A. (2005). Impact of Influenza Vaccination on Seasonal Mortality in the US Elderly Population. Archives of Internal Medicine, 165(3), 265–272. https://doi.org/10.1001/archinte.165.3.265.

Sinnathamby, M. A., Whitaker, H., Coughlan, L., Lopez Bernal, J., Ramsay, M., Andrews, N. (2020). All-cause excess mortality observed by age group and regions in the first wave of the COVID-19 pandemic in England. Euro Surveill, 25(28), 1–6. https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2020.25.28.2001239.

Szukalski, P. (2012). Sytuacja demograficzna Łodzi. Zapaść demograficzna miasta i jej skutki dla przyszłości Łodzi. Wydawnictwo Biblioteka.

Vestergaard, L. S., Nielsen, J., Richter, L., Schmid, D., Bustos, N., Braeye, T., Denissov, G., Veideman, T., Luomala, O., Möttönen, T., Fouillet, A., Caserio-Schönemann, C., an der Heiden, M., Uphoff, H., Lytras, T., Gkolfinopoulou, K., Paldy, A., Domegan, L., O’Donnell, J., De’ Donato, F., ... (2020). Excess all-cause mortality during the COVID-19 pandemic in Europe – preliminary pooled estimates from the EuroMOMO network. Eurosurveillance, 25(26), 1–6. https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2020.25.26.2001214.

Wojtyniak, B., Goryński, P. (red.). (2008). Sytuacja zdrowotna ludności Polski. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.

Wojtyniak, B., Rabczenko, D., Juszczyk, G. (2021). Analiza ryzyka zgonu z powodu ogółu przyczyn oraz z powodu COVID-19 osób zaszczepionych i niezaszczepionych przeciw COVID-19. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy. https://www.pzh.gov.pl/raport-analiza-ryzyka-zgonu-z-powodu-ogolu-przyczyn-oraz-z-powodu-covid-19-osob-zaszczepionych-i-niezaszczepionych/ . https://doi.org/10.32394/niph.001.

Wojtyniak, B., Rabczenko, D., Juszczyk, G. (2022). Analiza ryzyka zgonu z powodu ogółu przyczyn oraz z powodu COVID-19 osób zaszczepionych i niezaszczepionych przeciw COVID-19. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy. https://www.pzh.gov.pl/raport-analiza-ryzyka-zgonu-z-powodu-ogolu-przyczyn-oraz-z-powodu-covid-19-osob-zaszcze-pionych-i-niezaszczepionych/.

World Health Organization. (2020). International guidelines for certification and classification (coding) of COVID-19 as cause of death. https://cdn.who.int/media/docs/default-source/classification/icd/covid-19/guidelines-cause-of-death-covid-19-20200420-en.pdf?sfvrsn=35fdd864_2&download=true.

Zhang, C., Maruggi, G., Shan, H., Li, J. (2019). Advances in mRNA Vaccines for Infectious Diseases. Fronties in Immunology, 10, 1–13. https://doi.org/10.3389/fimmu.2019.00594.

Wróć do: